Urlop wypoczynkowy to jeden z przywilejów osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Pracodawca musi pamiętać, że nieudzielenie urlopu i nieprzestrzeganie przepisów w tym zakresie, podlega karze grzywny.
Jeśli pracujesz w dziale kadr i płac, to musisz pamiętać o zasadach dotyczących prawa do urlopu wypoczynkowego. Nawet jeśli jesteś obeznany z prawem, pamiętaj, że często niektóre przepisy ulegają zmianie i warto sprawdzać je na bieżąco.
Zarówno wiedzę o podstawach jak i o aktualizacjach przepisów, możesz nauczać się poprzez różnorodne kursy kadr i płac lub samodzielnie wyszukiwać Informacji w portalach branżowych.
Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik, który po raz pierwszy podejmuje pracę, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Zgodnie z tym artykułem prawo do urlopu w pierwszym roku pracy narasta proporcjonalnie w miarę upływu okresu zatrudnienia i powiększa się z każdym przepracowanym miesiącem o 1/12 wymiaru urlopu. Wymiar urlopu dla pracowników, którzy nie przepracowali 10 lat, wynosi 20 dni. W związku z tym za każdy przepracowany miesiąc w pierwszym roku pracy pracownik otrzymuje 1 i ⅔ dnia wolnego.
W kolejnych latach zatrudnienia zgodnie z art. 154 kodeksu pracy, wymiar urlopu wynosi 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat lub 26 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu pracownika, który pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy, ustalany jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, niepełny dzień urlopu zaokrągla się zawsze w górę do pełnego dnia. Niewykorzystany urlop wypoczynkowy w dniach przechodzi na następny rok i musi być wyczerpany w pierwszej kolejności do 30 września kolejnego roku.
Zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.
Ponadto, o czym często można się dowiedzieć w kursach z zakresu kadr i płac, w przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.
W okres zatrudnienia wliczane są także lata nauki. Jednak, jeżeli nauka była pobierana w latach zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się okres zatrudnienia lub okres pobierania nauki, w zależności, która opcja jest korzystniejsza dla pracownika.
Zgodnie z artykułem 155 Kodeksu pracy do okresu pracy wlicza się odpowiednio z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
Przy czym okresy nauki nie podlegają sumowaniu.
Urlop wypoczynkowy – jak go udzielić pracownikowi?
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Zgodnie z tym jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy.
Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Urlop wypoczynkowy pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
Pracownik na pełnym etacie pracuje 40 godzin tygodniowo i przysługuje mu 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego w zależności od stażu pracy. Dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze urlop wypoczynkowy liczony jest godzinowo. Pracownik, któremu w pełnym wymiarze czasu pracy przysługuje 20 dni urlopu, jest zatrudniony na ½ etatu, czyli przysługuje mu 10 dni urlopu po 8 godzin – w sumie 80 godzin urlopu wypoczynkowego.
W zależności od rozkładu czasu pracy w poszczególnych dniach pracownikowi urlop zmniejsza się godzinowo. Urlop wypoczynkowy powinien obejmować cały dzień pracy danej osoby. Udzielenie urlopu na część dnia jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy w dniu, w który ma być udzielony urlop.
Niewykorzystanie urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym
Pracownik, który w danym roku kalendarzowym nie wykorzystał całości przysługującego mu urlopu wypoczynkowego nie traci do niego prawa. Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to części urlopu udzielanego zgodnie z art. 1672; mowa tu o urlopie na żądanie.
Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu zaległego w pierwszej kolejności. Rozpoczęcie urlopu zaległego dnia 30 września uważa się za zachowanie terminu. Pracownik nie ma prawa wykorzystania zaległego urlopu bez zgody pracodawcy, nawet jeżeli został przekroczony termin jego udzielenia.
Pracodawca może udzielić pracownikowi zaległego urlopu, nawet jeżeli pracownik nie wyraża na to zgody, gdyż prawo do urlopu wypoczynkowego jest określone w Kodeksie pracy i ma charakter bezwzględnie obowiązujący oraz dotyczy obu stron umowy.
